Dit artikel is geschreven door Marja Boxhoorn en is verschenen op BG Magazine, de grootste website over bedrijfsgezondheid. Meer informatie is te vinden op www.bgmagazine.nl
Organisaties krijgen steeds vaker te maken met diagnoses, in alle soorten en maten. Een van die diagnoses die steeds meer bekendheid krijgt is autisme. Veel mensen denken dan aan mensen als Rainman en Forrest Gump. Niets is minder waar. De laatste tijd zijn er steeds meer hoger opgeleide mannen en vrouwen die zichzelf in autisme herkennen.
Je vindt ze overal: als directeur van een IT bedrijf, een wetenschapper aan een universiteit, een chirurg, consultant en docent. En lang niet altijd zie je het eraan af. Misschien hebt u zelf een familielid of bekende met deze diagnose.
Liefdadigheidsinstelling
Als leidinggevende of HR adviseur kun je er behoorlijk mee in je maag zitten. Ziekteverzuim, gedwongen ontslag, re-integratie, wat moet je met iemand die een diagnose autisme heeft? Is er ontslagbescherming? Kun je iemand herplaatsen? Kun je een werkend plan opstellen voor terugkeer? Wat maakt dat autisme dan uit! Moet je mensen een status aparte geven of juist niet? Moet ik dan psychiater worden om HR goed in te kunnen zetten? Krijg ik het bespreekbaar? Er moet productie gedraaid worden, resultaten, omzet, daarvoor heb je mensen in dienst. We zijn geen liefdadigheidsinstelling!
Zonder direct een liefdadigheidsinstelling te worden zijn er tal van mogelijkheden om die medewerker met autisme beter te laten functioneren.
Iedereen heeft weleens stress
Sommige mensen hebben in een bepaalde fase van hun leven veel stress. Opgroeiende kinderen, een drukke veeleisende baan, spanningen in de relatie, conflicten op het werk of in de familie. Dit soort (tijdelijke) omstandigheden en gebeurtenissen kunnen in zo’n periode heel wat kopzorgen geven.
Anderen ervaren vaker stress omdat ze depressief zijn, angstig, een laag zelfbeeld hebben of het hoort bij hun persoonlijkheid. Elke dag brengt dan wel zijn kleinere en grotere spannende dingen met zich mee. Een gesprek waar je tegenop ziet, een actiepunt dat je steeds verder vooruit schuift, boodschappen die je tegen heug en meug moet halen, omdat het moet. Die hopeloze stem die je steeds maar weer de put in praat: “Zie je wel, je kunt er niets van.” Of: “Het is toch teveel, doe maar niet.”
Stress bij autisme
Voor veel mensen houdt het daarmee op. Maar niet als je (kenmerken van) autisme hebt. Uit onderzoek (Autismecoach, 2012) blijkt dat de grootste problemen van mensen met autisme de problemen in de omgang met andere mensen zijn, snel overgeprikkeld raken, moeilijk kunnen plannen, een hoge werkdruk ervaren en eenzaamheid door onbegrip en veranderingen. Al deze problemen leveren dagelijks een hoop stress op waardoor leven met autisme soms meer op overleven lijkt.
Een groot deel van deze problemen kun je herleiden naar de verklaringen vanuit het autisme. Autisme kent zijn oorsprong als informatieverwerkingsstoornis. Daaruit komt de moeite met overzicht en samenhang (Centrale Coherentie) voort, de moeite met plannen en organiseren (Executieve Functies), de moeite met het begrijpen van jezelf en anderen (Theory of mind) en de zintuiggevoeligheid.
Een aantal kenmerken van autisme
Praten over inhoud
Liever over het werk praten of over de hobby’s, dan tijdens de pauze gezelligheidspraatjes voeren.
Gevoelig voor kritiek
Kritiek en feedback zich erg aantrekken, gauw het gevoel niet goed genoeg te zijn.
Gevoelig voor signalen
Merken dat iemand ergens mee zit maar niet snel weten hoe erop te kunnen reageren wat te zeggen. Het incongruente gedrag van mensen haarscherp aanvoelen, daar onrust door voelen maar niet weten om hen er gepast op aan te spreken.
Communiceren
Eén op één of schriftelijk zich prima kunnen uitdrukken maar mondeling star en rigide overkomen. Worstelen met hoe dingen het best gezegd kunnen worden zonder bot over te komen. Of gewoon zeggen zoals het is met alle gevolgen van dien.
Eigen systemen
De spullen niet kunnen vinden omdat anderen het niet op de juiste plek hebben teruggelegd nadat ze het geleend hebben. Een hele opgeruimde of juist chaotische werkplek waarin alles prima terug vindbaar is.
Positieve verandering verlopen soepel
Een reorganisatie met bijbehorende veranderingen in werkzaamheden, werkplek, collega’s, leidinggevende of de onzekerheid van een mogelijk ontslag leveren weerstand en stress op.
Goed werk leveren
Het perfectionisme niet kunnen stoppen voordat het is zoals het in gedachten hoort te zijn. Moeten stoppen met iets voordat het af is, is stressvol. Een groot verantwoordelijkheidsgevoel en dit moeilijk kunnen loslaten. Hierover gefrustreerd raken als anderen niet diezelfde normen hebben.
Afspraak = afspraak
Een goed feitelijk geheugen, precies weten wat iemand gezegd heeft en daaraan vasthouden of erop terug komen. Onduidelijke informatie leidt tot onrust en kan veel vragen oproepen, maar het kan er ook voor zorgen dat ze niet tot de uitvoering over gaan omdat het niet klopt.
Andere stressfactoren bij autisme
Als iemand zich in de kenmerken van autisme herkent, zijn er meer factoren en omstandigheden waardoor hij of zij gestrest kan raken. Het lastige is dat iedereen met autisme anders is en je ze dus niet over één kam kunt scheren. Wat voor de een stressvol is daar heeft een ander weinig moeite mee.
Laten we eens een aantal voorbeelden langsgaan. Mocht u dan een medewerker uit uw organisatie in uw hoofd hebben, probeer voor uzelf dan te herleiden of het genoemde relevant is. Maar het belangrijkste is: ga met hem of haar in gesprek hoe het voor die persoon zelf is. Ze weten vaak zelf beter dan wie dan ook onder welke omstandigheden ze het best functioneren.
Gesprekken voeren
Nummer 1 van de meest genoemde problemen is: problemen in de omgang met andere mensen, contact leggen en helder communiceren. En dan niet alleen op het werk, maar ook in de privésfeer.
Om gesprekken met anderen te kunnen voeren heb je veel vaardigheden nodig. Het grootste probleem wat zich hier afspeelt, is de gevoeligheid voor prikkels en de behoefte aan duidelijke en zinvolle informatie. Wij – Nederlanders – hebben de neiging om nogal eens om de hete brei heen te draaien, soms al denkend te praten. Liefst doorspekt met gevoelens en emoties. We zeggen wat we niet willen, maar verzuimen helder weer te geven wat we wél willen. En doorpraten, vooral geen stiltes laten vallen. Juist als je behoefte hebt aan duidelijkheid en voorspelbaarheid – en niet te vergeten congruent gedrag – zijn gesprekken met mensen die dit niet kunnen energievretend. Hoe vaak komt u uw afspraken na? Hoe vaak bent u voorspelbaar? Hoe vaak zegt u écht wat u concreet bedoelt? Laat u stiltes vallen zodat de informatie ook verwerkt kan worden? Geeft u iemand gelegenheid om over dingen na te denken of dwingt u gelijk een antwoord af? Kan iemand u echt vertrouwen?
TIP: Benoem in gesprekken zo kort en concreet mogelijk wie, wat, waar, wanneer en hoe – dan bent u duidelijk! Geef tijd om een antwoord te krijgen, desnoods een uur, een dag of een week. En kom gewoon afspraken na of geef aan wanneer het wel kan als blijkt dat u het toch niet redt.
Informatieoverload
We leven in een tijd waarin de informatie razendsnel gaat. Voordat je het weet, is informatie alweer achterhaald of ligt er weer een nieuwe berg te wachten. Niet voor niets zijn er zo veel organisaties die helpen bij productiviteit. Hier hebben heel veel mensen moeite mee. Het doet een groot beroep op je executieve functies. En dat is juist een van de gevolgen vanuit het autisme waar iemand zo’n moeite mee heeft.
Daar kun je twee type mensen in onderscheiden:
- De mensen die door de bomen het bos niet meer zien. Ze zijn constant aan het ‘puzzelen’ om alle informatie tot een logisch geheel proberen te vormen voordat ze aan de slag kunnen.
- De mensen die een deel van de informatie nemen en daar diep induiken en voorbijgaan aan andere – ook relevante – informatie. Het detaildenken of kokerdenken. Dit is een van de eigenschappen waar mensen met autisme vaak juist erg om worden gewaardeerd of op worden geselecteerd. Zij sporen fouten gemakkelijker op. Zien in een brei van informatie patronen die anderen niet waarnemen en komen hierdoor met verrassende inzichten en creatieve ideeën.
Deadlines zijn nodig om tot een resultaat te komen, maar laat die realistisch zijn. Werkdruk is nummer 4 in de meest ervaren problemen bij autisme. Veel hoger opgeleide mensen met autisme functioneren onder hun niveau, mede door de snelheid van werken. Ze kunnen het werk cognitief wel aan, maar het tempo ligt vaak lager of het kost hen veel meer energie dan iemand zonder autisme.
TIP: Geef de medewerker met autisme genoeg tijd, overschat ze hierin niet, maar onderschat hun vermogens ook niet. Stel heldere kaders zodat ze precies weten wat ze wanneer moeten doen met wie en zo nodig ook nog hoe. Help om prioriteiten aan te geven.
De kantoortuin
Erg praktisch en goed voor de samenwerking. Korte lijnen, snel schakelen en ook nog eens gezellig. Dat vinden voorstanders. Voor mensen die erg prikkelgevoelig zijn – en dat zijn de meeste mensen met autisme bovenmatig – een ware ramp. Gezoem van al die computers, gepraat dat nooit stopt, rinkelende telefoons, langslopende mensen, dingen die op je bureau worden neergelegd, mensen die allerlei emoties uitstralen waar je niet zo veel mee kunt maar wel waarneemt…
Stelt u zich voor, dat u zelf op alle zintuigen filters hebt (en die hebt u) en nu haalt u ze allemaal weg. Alle informatie komt nu ongefilterd binnen via oren, ogen, neus, huid, etc. Kunt u zich de stortvloed voorstellen? Was u zich ervan bewust hoeveel prikkels u wegfiltert? Die tl-balk blijkt te knipperen, die koelkast in de hoek blijkt een bromtoon te hebben, die ene collega een scherpe stem, de stoel doet pijn aan je handen. Nu, dan begrijpt u waarschijnlijk wel waarom juist deze mensen het liefst in een achterafhoekje op een rustige gang of kleiner kantoor zitten en gehecht zijn aan bepaalde materialen.
TIP: Heb begrip voor de behoefte aan rust op de werkplek en faciliteer dat. Zo kan de medewerker met autisme beter presteren.
Een aantal oorzaken van stress heb ik hierboven besproken. Maar waaraan merkt u dat de stress oploopt? Want wat je eigenlijk wilt voorkomen, is dat het escaleert en iemand overspannen wordt of een burn-out krijgt.
De signalen van stress
- Minder genuanceerd in gesprekken, de rem is eraf.
- Gejaagd overkomen, niet meer de rust hebben voor een gesprek of geconcentreerd werk.
- Blijven checken en rommelen, niet daadwerkelijk aan het werk gaan en tot resultaten komen.
- Niet meer geïnteresseerd in de resultaten of kwaliteit van het werk.
- Bepaalde bewegingen, bijvoorbeeld pulken, tikken, draaien.
- Mopperig en geïrriteerd, of erg negatief.
- Vermoeid, hangerig, frequent ziek zijn.
- Sneller, harder en gejaagd praten of in zichzelf gekeerdheid.
Ga met deze persoon in gesprek en benoem het waarneembare gedrag. Geheid dat hij of zij opgelucht is en een opening heeft gekregen om aan te geven waar hij of zijn mee worstelt. En dan kunt u samen oplossingen verkennen. Durf uitzonderingen te maken, beweeg eerst een beetje mee voordat u een andere kant op koerst. Heb respect voor de eigenheid en vooral: duidelijk en rustig communiceren!
Wat een interessant blog, ga je zeker volgen.
Ik ben bestuurslid van de Stichting Autisme en ik te Alphen aan den Rijn.
De stichting Autisme en Ik is in het leven geroepen om mensen met autisme en aanverwante stoornissen in het autistisch spectrum, hun ouders, partners en familieleden te ondersteunen tijdens de dagelijkse problematiek die deze beperking voor de mens zelf, maar in hoge mate ook voor zijn/haar directe omgeving, met zich meebrengt.
Mogen wij misschien bovenstaande tekst overnemen voor op onze website?
http://www.autismeenik.nl
Uiteraard zullen we een bronvermelding doen en melden dat we met toestemming, althans dat hoop ik dat we dat krijgen, het geplaatst hebben.
Met vriendelijke groet,
Simone van den Berg
bestuurslid van Stichting Autisme en ik
Een erg interessant artikel. Ik blijk nu zelf autistisch te zijn, alleen ten tijde van mijn impulsieve ontslagname in oktober 2014 na ruim 14 jaar dienstverband, had ik dat niet door. Nu ben ik na einde dienstverband in de Ziektewet beland. Ik werkte voor een organisatie die volop in reorganisatie was. De druk werd steeds groter voor mij met name toen ik in de laatste maand van mijn dienstverband een nieuwe manager kreeg. Daar kon ijk niet mee overweg. Het voelde niet goed voor mij.
Bij mij is op op mijn 52e jaar autisme vastgesteld. Daarvoor ruim 36 jaar met vallen en opstaan bij diverse bedrijven gewerkt. Uiteindelijk ben ik uitgevallen en sinds 1,5 jaar weer een parttime baan gevonden via een re-integratieburo gespecialiseerd in Autisme. Maar opnieuw heel veel stress door onbegrip, hoge werkdruk, onduidelijke taken, conflicten op het werk . Ondanks de begeleiding van een jobcoach ,die nu uiteindelijk ook moet vaststellen dat dit bedrijf ongeschikt is voor mij als autist, worstel ik nu met de vraag wat nu te doen: ontslag nemen en nooit meer een andere baan kunnen vinden of doorwerken en er uiteindelijk aan onderdoor gaan…
Zolang de maatschappij niet veranderd kan ik bezig blijven met aanpassen… Daar gaat geen enkele therapie mij bij helpen. Acceptatie van wie ik ben wel. De harde realiteit is namelijk dat veel mensen met autisme die werk hebben, allerlei gezondsheidsproblemen hebben (zo ook ik) doordat er gebrek is aan passende uitdagingen, begeleiding of begrip. Waarom word ik daar steeds opnieuw verantwoordelijk voor gehouden?! Tegen iemand met 1 been zeg je ook niet steeds dat ie niet zo flauw moet doen en net zo snel de marathon moet lopen als de rest. Door mensen daartoe te dwingen maak je ze ziek, ik en velen anderen werken ons het schompes voor acceptatie maar ik werk nog steeds onder mijn niveau… Kunnen we ons niet beter richten op voorlichting aan de maatschappij dan op het “beter maken” van mensen met autisme? Ik heb het zelf altijd een kwaliteit gevonden alleen de wereld om me heen maakt er herhaaldelijk een probleem van, ongeacht hoeveel ontwikkeling ik doormaak…
Je moet je niet laten diagnosticeren. De ellende begint pas met een diagnose en dat ze dat op je werk weten, dan kun je natuurlijk een flitsende carriere wel vergeten. Daarom is er maar één remedie: nooit van je leven op je werk aan je werkgevers of HR-mensen vertellen dat je autistisch bent. Let op, dit is een advies van de zijlijn want zelf ben ik niet autistisch maar ik heb met zeer hoog opgeleide en intelligente mensen gewerkt die alle kenmerken hadden. Ik vond het goed van hen dat zij geen diagnoses hadden maar wel duidelijk lieten merken dat ze zich er bewust van waren dat ze weinig empathie hadden bv of dat ze anders dachten. Dat is genoeg om mensen tevreden te stellen en te weinig dat het schade aan de loopbaan kan toebrengen. Overigens geldt hetzelfde voor kinderen. Als ouders willen dat hun kinderen een goede toekomst hebben, laten ze hen niet diagnosticeren. Dat is nog best moeilijk om dat te weigeren tegenwoordig maar wel veel beter want dan zijn de kinderen hooguit wat anders maar hebben ze niet een echt stempel/diagnose. Nu gaan hulpverleners natuurlijk zeggen dat dat wel belangrijk is omdat je dan pas echt behandeling kunt krijgen of jezelf kunt leren kennen, maar autisten zijn slim zat. Die kunnen dat zelf uitdokteren en ze kunnen ook prive zo’n coach in de arm nemen, maar niet via werk. Tenminste dat is mijn advies.
Je moet je niet laten diagnosticeren. De ellende begint pas met een diagnose en dat ze dat op je werk weten, dan kun je natuurlijk een flitsende carriere wel vergeten. Daarom is er maar één remedie: nooit van je leven op je werk aan je werkgevers of HR-mensen vertellen dat je autistisch bent. Let op, dit is een advies van de zijlijn want zelf ben ik niet autistisch maar ik heb met zeer hoog opgeleide en intelligente mensen gewerkt die alle kenmerken hadden. Ik vond het goed van hen dat zij geen diagnoses hadden maar wel duidelijk lieten merken dat ze zich er bewust van waren dat ze weinig empathie hadden bv of dat ze anders dachten. Dat is genoeg om mensen tevreden te stellen en te weinig dat het schade aan de loopbaan kan toebrengen. Overigens geldt hetzelfde voor kinderen. Als ouders willen dat hun kinderen een goede toekomst hebben, laten ze hen niet diagnosticeren. Dat is nog best moeilijk om dat te weigeren tegenwoordig maar wel veel beter want dan zijn de kinderen hooguit wat anders maar hebben ze niet een echt stempel/diagnose. Nu gaan hulpverleners natuurlijk zeggen dat dat wel belangrijk is omdat je dan pas echt behandeling kunt krijgen of jezelf kunt leren kennen, maar autisten zijn slim zat. Die kunnen dat zelf uitdokteren en ze kunnen ook prive zo’n coach in de arm nemen, maar niet via werk. Tenminste dat is mijn advies.
Werk ruim 28j als technicus ….werd onlangs definitief ongeschikt verklaard voor veiligheids functies moet aangeboden werk coutch Acsepteren …geen team werk….herleid tot ongeschikt maar moet Formel klacht wegens pesterij opstarten op bevel van toezicht wel zijn op werk fod waso.
En advies om vermoeden ASS te laten teste..nee confirmeren hierdoor krijgt in belgie werkgever subsidie waarschijnlijk en ik een stempel nu reeds geïsoleerd in een lawaaierige omgeving!??
Wer meer maal gestraft wegens karakter autist.opmerkzaamheid defecten….rechtlijnigheid….ben radeloos…in 2019 werd jongen om deze rede medisch afgekeurd voor te beginnen in mechelen
Wat een ontzettende mooie duidelijkheid over het aspect het autisme wees fier op je zelf! Ik
Het zelf ook het is soms een bulkstof
Wat in te hoofd komt door mijn ontbrekende filter.
Ik zag heel veel overeenkomsten
Die ik heb ook ken .
Tijd is Tijd
Bij mij is er geen sprake van grijs ,het is met een gedachte of hoe ik er voor ga zwart of wit
En afspraken maken over dingen .
Ik heb ook vaak een vol hoofd dan tocht een deur in mijn hoofd betekent kort gezegd .ik zit bvb over iets in en kan het niet parkeren of aan wat anders denken.
Een prachtig ding is detail herkennen niemand in de familie is zo goed als ik.
Een heel interessant en herkenbaar artikel.
Ik ben in 2019 op 45 jarige leeftijd gediagnosticeerd met autisme.
Ik heb altijd in het gewone bedrijfsleven gewerkt.
Veel in drukke winkels en op het moment bij Action.
In al mijn vorige banen al veel uitgevallen dat ik me een week ziek melde en daarna maar weer aan de slag ging, verder vechten.
Doordat er binnen mijn filiaal hele grote veranderingen aan de gang zijn waaronder een filiaalleider waar ik absoluut niet mee overweg kan ben ik vastgelopen.
Inmiddels zit ik op moment van schrijven bijna 2 maanden thuis.
Ik ben uitgevochten en met mijn begeleidster toch aan het rondkijken voor een baan met minder prikkels voor mij.
Kunnen we ons beter niet afvragen of de werkomgeving, werkcultuur en organisaties in deze maatschappij nog wel zo gezond zijn voor ons als mens?
Interessant. Ik ben gediagnosticeerd met ADHD maar hieraan twijfel ik. Ik word geschetst als de meest creatieve en flexibele werknemer, chaotisch en impulsief. Het tegengestelde is waar. Ik ben zeer flexibel zolang ik de touwtjes in handen heb. Moet ik samenwerken….dan gaat het mis. Ik snap niet meer wat een ander van mij verwacht, allerlei ongeschreven regels en kaders. Daarbij, wat ik al ver had uitgedacht in mijn hoofd, snapt een ander niet. Meeste stemmen gelden..daar eindigt bij mij de samenwerking, omdat ik me dan niet gehoord of begrepen voel. Ik probeer dwangmatig alles te ordenen maar heb hier te kort de tijd voor met een kind en fulltime baan, dus meestal is alles een grote rommel. ( dus niet omdat ik zo’n chaoot ben). Muziek of geklets op de werkvloer trek ik wanneer ik niet hoef na te denken, vaak ga ik in de muziek op en mis ik de gesprekken. Maar zodra ik iets wil lezen, corrigeren of dergelijke, is elk geluid teveel. In de zin van, het doet pijn! Echo in mijn oren en een pijnlijke steek. En wanneer overprikkeld, is licht te fel, geur te sterk en aanraking vervelend. ( benauwd). Zelfde geld voor strakke kleding, labels of Wol wanneer ik overprikkeld ben.
Communicatie: heel snel denken en heel snel visualiseren. Niet uit mijn woorden komen, emoties en frustraties niet kunnen benoemen.
Alles analyseren om het in de context te kunnen plaatsen, als het gaat om emoties of gedrag ( dit doe ik overigens heel snel, lijkt op dagdromen). Te snel verbanden zien buiten de gewenste kaders. Altijd zien wat een ander niet ziet, ook als dit geen prioriteit heeft. Muziek niet alleen horen maar letterlijk voelen. Gedachten en woorden steeds herhalen, friemelen met handen, moeite met oogcontact, heen en weer wiebelen tijdens praten. Alles anders interpreteren. Nerveus zijn, zonder duidelijke reden. Denk aan nieuwe ruimtes betreden of een volle kantine inlopen, kantoor inlopen. ( van dat gevoel ben ik onderhand af, met veel moeite en oefening). Op papier alles kunnen uitschrijven, verbaal direct of stug overkomen.
Ik vind dit alles wel lastig op werkgebied. Het is moeilijk uit te leggen aan anderen en ik weet er ook niet altijd een oplossing voor. Intelligentie verbloemd veel van deze klachten maar uit zich hierdoor vaak ook niet in goede resultaten. Mogelijk autisme valt niet op of wordt aan iets anders verweten. Een hoop onbegrip.