(Een vervolg op het artikel: Over het verschil tussen kunnen en áánkunnen)

Als coach of begeleider van autistische volwassenen herken je dit vast: een coachee die ogenschijnlijk prima functioneert, totdat er ineens een meltdown, shutdown, fikse migraine of totale terugtrekking volgt. Alsof er tussen rust en overbelasting niets zit.

Maar we weten: er zit wél iets tussen.

Alleen is dat vaak moeilijker te zien of voelen, zeker voor veel mensen met autisme.

De vraag is dus niet:

“Hoe help ik iemand omgaan met stress?”

maar:

“Hoe help ik iemand de stresszone te herkennen vóórdat het lichaam aan de noodrem trekt?”

Want tegen de tijd dat iemand “uit z’n pannendak vliegt”, is stress geen signaal meer, het is een crisis. De kunst is om veel eerder te merken dat iets te veel wordt, en daarop actie te ondernemen.

 

Van Let op! naar Grens naar Onvrijwillige Noodrem

Ons lichaam geeft doorgaans aan wanneer de grens bereikt wordt. Eerst door wat subtiele signalen die je laten weten ‘Let op!’ het wordt tijd om even pas op de plaats te maken.

Wordt daar niet naar geluisterd, dan volgen wat duidelijkere signalen. Dat noem ik de ‘Grens-signalen’: het is nu écht tijd om stil te staan of even afstand te nemen en te kijken: ‘Wat ga ik nu doen?’

Wordt dit grens-signaal niet herkend, dan trekt het lijf vanzelf een keer aan de onvrijwillige noodrem (meltdown, shutdown, migraine, burn-out, enz). De Onvrijwillige Noodrem is meestal wel bekend,

Maar de Let op! – en de Grens-signalen? Die bevinden zich vaak in een soort onbekend niemandsland. Dit is waarom stresshantering zo ingewikkeld is.

Waarom grenzen herkennen bij autisme zo lastig is

Voor veel mensen met autisme is het op tijd aanvoelen van grenzen extra moeilijk. Dat komt onder andere door:

• Verminderde interoceptie: lichamelijke signalen worden niet of te laat opgemerkt.
• Alexithymie: ervaringen uit het lichaam worden niet herkend en/of er kan niet de juiste betekenis aan gegeven worden.
• Een leven lang aanpassen/maskeren/camoufleren: doorzetten  en voldoen aan de verwachtingen van anderen betekent vaak dat eigen signalen worden genegeerd.
• Verstoorde stressbalans: als je lichaam altijd gespannen staat, voelt ontspanning vreemd. En als stress normaal is geworden, ontbreekt het referentiepunt.

Hoe help je je coachee subtiele stresssignalen herkennen?

Dit is geen mentale oefening, maar een ontdekkingsreis terug naar gevoelsbewustzijn. Dat vraagt geduld, veiligheid, oefening en observatie.

Begin klein. En concreet.

1. Zoek herkenbare signalen

Ga samen op zoek naar  ‘Let op!’- en ‘Grens’-signalen. Bijvoorbeeld:

• Pffff…

• Niet tot actie kunnen komen

• De rest van de wereld wordt irritant

• Vaker “Wat zeg je?” zeggen

• Verveling

• Onhandigheid (bijvoorbeeld knoeien, tegen een deurpost aan lopen, enz.)

2. Onderzoek wat eraan vooafgaat

 Wat gebeurde er vlak vóór dat herkenbare signaal? Vaak is er wel iets dat iemand eigenlijk wél herkent, maar toch geneigd is te negeren. Bijvoorbeeld een gevoel van verwarring, onrust of vaker staren en frunniken. Dat zijn de Let op!-signalen.

3. Leg de link met spanning

Die link is namelijk lang niet altijd duidelijk. Iemand herkent het signaal wel, maar niet dat het iets met spanning en een grens te maken heeft!

• Bijvoorbeeld ‘De rest van de wereld wordt irritant’ kan betekenen dat het hoofd moe is en er rust nodig is. Even geen andere mensen om je heen, even alleen-tijd nodig.
• Of ‘onhandig worden’ kan wijzen op een verminderde connectie met deproprioceptie (het zintuig dat waar neemt waar je lichaam zich bevindt in de ruimte). Dat gebeurt vaak na langdurige alertheid op alles wat er op iemand af komt. Constante alertheid op de buitenwereld betekent minder connectie met je binnenwereld. En juist die verbinding is nodig om stress te kunnen reguleren. Tijd voor de ‘pauze-knop’ dus.

Let op: niet alles voelt als stress. Soms lijkt iets luiheid, irritatie, chaos of desinteresse, maar ís het stress.

3. Hou het eenvoudig

Om het toepasbaar te houden, zijn 2 a 3 signalen voldoende voor je coachee om mee te oefenen. Laat je coachee zelf  kiezen met welke signalen hij of zij wilt oefenen. Hou het praktisch, concreet en zo makkelijk mogelijk. Het leven heeft al genoeg moeilijke dingen…

Dus…

De Let op! – en Grens-signalen helpen je coachee (en dienst omgeving) beter inschatten:

• wat nog lukt,
• wat nog aan kan,
• en op welk moment de grens met áánkunnen gepasseerd wordt!

Geen duidelijk onderscheid = geen vroege herkenning.

Daarom is bewustwording geen luxe. Het is autonomie terugwinnen.

Als coach ben je de sparringpartner die helpt:

• signalen te observeren
• betekenis te vinden
• patronen te herkennen
• te oefenen met mildheid i.p.v. moeten

Ik zie dit zelf altijd als een mooie ontdekkingstocht die de absolute basis vormt op weg naar een leven dat past bij iemands natuurlijke zijn.

 

 

 

PS Heeft je coachee behoefte aan voorbeelden van signalen? Je vindt ze in het boek Meer rust en minder stress bij autisme bij ‘Stap 1’.

Wil je leren hoe je écht goed aansluit en samen met je coachee op weg gaat naar meer eigenheid, duidelijke grenzen waar nodig en verbinding waar wenselijk? Doe dan mee met de Autismecoachopleiding. Online kun je direct starten.

Leer je liever live samen met anderen? Binnenkort start weer de live jaaropleiding. E-mail me even als je hier meer over wil weten.